I kitea e te Rōpū Whakamana i Te Tiriti o Waitangi i takahi te Karauna i ōna herenga Tiriti nā te kore whakaarotau i te whakaiti o te pāpātanga teitei o te taihara anō Māori ina whakataritea ki tauiwi.
I roto i tētahi pūrongo i wetewetehia i te rā nei, ka kīia i roto i Tū Mai te Rangi!kāore he taupatupatu ko te manarite-kore i waenga i ngā pāpātanga taihara anō o ngāi Māori me tauiwi kua roa e tū ana, ā, he he nui. Ka kīia e whai wāhi ana ngā pāpātanga taihara anō ki te herenga pāhikahika o ngāi Māori ki te whare herehere, kotahi haurua o ngā mauhere o Aotearoa ināianei, ahakoa 15 ōrau noa iho o te taupori ā-motu. Ka tirohia e te pūrongo te mūhore a te Karauna, arā, te mūhore a Ara Poutama Aotearoa, kia tutuki ana haepapa Tiriti kia whakaiti i te pāpātanga taihara anō o ngāi Māori.
Ka whai te ruku tātari i te kerēme i whakatakotohia e Tom Hemopo, he āpiha tuku matakana matua. Kei runga i te Taraipiunara ko Kaiwhakawā Patrick Savage rātou ko Bill Wilson QC, ko Tania Simpson, ko Professor Derek Lardelli. He mea ohotata te nohoanga i tū ki Te Whanganui-a-Tara i te Hūrae o 2016.
Ka titiro te Taraipiunara ki ngā whakapaunga kaha inakuanei a te Tari kia whakaiti i te pāpātanga katoa o te taihara anō mā te 25 ōrau. Ka kīia ko ngā tauanga nōnakuanei i whakaratoa e te Karauna e whakaatu ana kua tino pōturi haere te ahu whakamua ki tēnei whāinga, engari kua whānui haere te āputa i waenga i te ahu whakamua a ngāi Māori me tauiwi ki te whāinga.
E ai ki te Taraipiunara kia rite te mahi a te Karauna ki ana herenga Tiriti i tēnei horopaki, ā, hei whāinga tuatahi mewhakatika i ngā pāpātanga taihara anō Māori i runga i ngā ara mārama, tūturu hoki.
Ka kīia e te Taraipiunara, ahakoa i whakapuaki te rāngai Manatika i te Pēpuere o 2017 he whāinga whānui tā rātou kia whakaiti i te taihara anō o ngāi Māori, kāore he mahere, he rautaki tauwhāiti rānei kia whakaiti i ngā pāpātanga taihara anō a ngāi Māori, kāore hoki he whāinga tauwhāiti kia whakaiti i ngā pāpātanga taihara anō o ngāi Māori, ā, kāore he pūtea tauwhāiti e tutuki ai tēnei.
Nā reira, ka whakatau te Taraipiunara kāore te Karauna e whai tuatahi ana kia whakaiti i te pāpātanga o te taihara anō a Ngāi Māori, ā, e takahi ana i ana herenga Tiriti kia whakahaumaru i ngā pānga Māori me te mahi me te Māori i runga i te ara mana tika.
Ko te otinga o te Taraipiunara kāore te Karauna i takahi i ana haepapa houruatanga, nā te mea e whakapau kaha ana a Ara Poutama Aotearoa ki te whakapāpā ki ngā iwi me ngā hapū i runga i te ngākaupono. Heoi anō, ka kī te Taraipiunara me eke te Karauna ki tōna takohanga kia whakawhanake i te rangapū ki ngāi Māori.
Ko tētahi o ngā tūtohu a te Taraipiunara kia mahi tahi te Tari me ana hoa houruatanga Māori kia hoahoa me te whakatinana i te anga rautaki tauwhāiti ki ngāi Māori, kia whakarite me te noho haepapa ki te whāinga tauwhāiti mō ngāi Māori kia whakaiti te Tari i ngā pāpātanga taihara anō a ngāi Māori, me te pūrongo riterite ki te hunga tūmatanui e pā ana ki te ahu whakamua ki tēnei āhuatanga.
E tūtohutia ana hoki e te Taraipiunara kia whakauru te Karauna i te mahere pūtea tāuke kia tika te tuku pūtea mō te arotahi me te heipū rautaki.
E wātea ana te putanga whakamutunga o te pūrongo kia tīkina ake: Tū Mai te Rangi!
Mō ngā pakirehua arapāho, whakapā atu ki te pokapū arapāho o te Tāhū o te Ture