E ai ki te otinga a te Rōpū Whakamana i Te Tiriti o Waitangi kāore te kaupapahere a te Karauna mō te aihe popoto e takahi ai i te Tiriti o Waitangi.
I roto i Te Pūrongo Whakaarotau e pā ana ki ngā Aihe Popoto, i whakaputaina atu i te rā nei, ko te otinga a te Taraipiunara, ahakoa he taonga te aihe ki ngā hapū takutai e rua nō Te Ika-a-Māui, kāore te Karauna i takahi i ōna takohanga i raro i te Tiriti.
Ko te kaupapa o te pūrongo ko ngā kerēme o Ngāti Te Wehi me Ngāti Tahinga, ngā hapū e rua nō te Whanga o Aotea, ā, e tata ana i te tai hauāuru o Te Ika-a-Māui. E whakapae ana ngā kaikerēme kāore te mahere whakahaere whakamōrea mō te aihe popoto i aro pai ai ki ō rātou pānga hei kaitiaki o taua momo aihe.
Ko te otinga o te Taraipiunara he taonga te aihe popoto ki ngā hapū e rua nā runga anō i tōna tūnga whakamōrea. Nā reira, e tika ana kia whiwhi ngā pānga o ngā kaikerēme ki te whakahaumaru hohe o te Karauna i raro i te Tiriti.
Heoi anō, ka kitea e te Taraipiunara kāore te mahere whakahaere whakamōrea a te Karauna i takahi i te Tiriti. Kāore e taea e te Taraipiunara, nā runga anō i te taunakitanga i whai whakaarohia, te whakatau he korenga ngākau pono nō ngā tukanga o te Karauna, he kutikuti rānei.
Ko tētahi atu otinga o te Taraipiunara, hei tāpiri atu i te taunakitanga pūtaiao e pā ana ki te āhua o te taupori aihe popoto, e taea ai te Karauna te aro atu ki ngā whakaaroarotanga whānui ā-ohaoha, ā-pāpori, ā-ahurea hoki ina whakatau ana i tana mahere whakahaere whakamōrea.
Ahakoa e noho haepapa ana kia aro atu ki te hiranga o te aihe nei hei taonga ki ngāi Māori, he kawenga Tiriti hoki nō te Karauna ki ngāi Māori me ngā pānga hī ika i roto i te taiao o taua aihe.
Ahakoa ka kī te Taraipiunara he tino āwangawanga o te tūpono pea ki te matenga o te aihe popoto, i te mutunga iho ka kitea kāore i whakatūturu ngā kaikerēme i tō rātou kerēme ki ngā takahi o te Tiriti.
Te Pūrongo Whakaarotau o te Rōpū Whakamana i Te Tiriti o Waitangi e pā ana ki te Aihe Popoto
Mō ngā pakirehua arapāho katoa, whakapā atu ki te pokapū arapāho o te Tāhū o te Ture