Kei roto i tētahi pūrongo taupua i tukuna i te rā nei, ka kitea e te Rōpu Whakamana i te Tiriti o Waitangi i takahi te mahi a te Karauna hei urupare ki te ūnga o te MV Rena ki te pūkawa o Ōtāiti i ngā mātāpono o te Tiriti o Waitangi.
Kua tukuna e te Taraipiunara tana pūrongo taupua kia whai mōhiotanga te urupare kāwanatanga katoa e haere mai ana ki te tono whakaaetanga rauemi, i whakatakotohia mō ngā kaipupuri whenua o te MV Rena, e kimi ana kia waiho tētahi wāhanga o te paenga, te katoa rānei, i runga i te pūkawa. Ki te mōhiotanga o te Taraipiunara, ka tūtaki te Rūnanga Matua ā te 28 o Hūrae ki te whakatau i te urupare Kāwanatanga ki te tono whakaaetanga rauemi, e kati ai ngā tāpaetanga hei te 8 o Ākuhata.
Nā runga anō i taua whakataunga ākuanei, e arotahi ana te pūrongo ki te akoako a te Karauna ki ngā Māori i muri iho i te waitohu a te Karauna i ēnei whakaaetanga me ngā kaipupuri o te Rena. Ka whakatau ēnei whakaaetanga i ngā kerēme a te Karauna ki ngā kaipupuri mō te $27.6 miriona. Nā te tīti i noho haepapa te Karauna kia whai whakaaro, i runga i te ngākau pono, ki te tautoko i te tono a ngā kaipupuri mō te whakaaetanga rauemi. Ki te kore te Karauna e tautoko i te tono, ā, ka angitu te tono, ka riro pea i te Karauna te tāpirihanga anō o te $10.4 miriona mō 'ngā take tūmatanui'.
Kua whakatau te Taraipiunara he taonga te Pūkawa o Ōtāiti ki ngā kaikerēme, arā, ngā Māori e noho ana i runga i te Motu o Mōtīti, me te hononga rānei ki taua motu. He hapori taratahi i runga i te motu ngā Māori o Mōtītī e noho nei ki te tūnga tino whakaraerae. Ka whakaaro te Taraipiunara ka pāngia rātou e te taumahatanga o ngā mea he nui te tūponotanga o ngā pāpātanga kino ā-ahurea, ā-taiao hoki mēnā ka waiho tonu te paenga ki te pūkawa.
I waenga i te Noema o 2013 me te Hune o 2014, ka whakahaere te Karauna i te tukanga akoako e kimi ana i ngā tirohanga Māori ki te tono whakaaetanga rauemi a ngā kaipupuri. Hei tā te Taraipiunara kāore te akoako a te Karauna ki te Māori i te pakari, i te whai tikanga rānei. Kāore i tino whai mōhio te Karauna ki ngā tirohanga Māori i te tukanga akoako, kāore hoki i tino tautoko i ngāi Māori kia whai take te whai wāhi atu, me te māramatanga whai mōhio rānei ki te tukanga whakaaetanga rauemi.
Nā reira, i roto i tana pūrongo kua kitea e te Taraipiunara kāore te tukanga akoako a te Karauna i whakaea i tana haepapa kia matapopore moroki i ngāi Māori me ō rātou taonga. Nā reira, ka takahi te Karauna i ngā mātāpono Tiriti o te ngākau pono me te houruatanga. Kua whakarite te Taraipiunara i ngā tūtohu me nga marohi e hoahoatia ana kia whakatika i te whakahāweatanga he nui te tūponotanga ka pā ki ngā kaikerēme.
Ka tuku te Taraipiunara i te pūrongo katoa mō te mahi a te Karauna ā muri atu, tae atu ki tana mahi i te uru ki ngā whakaaetanga me ngā kaipupuri o te Rena.
Pūrongo Taupua mō Ngā Kerēme ki te MV Rena me te Motu o Mōtītī
Mō ngā pakirehua arapāho, tēnā whakapā atu ki te pokapū arapāho o te Tāhū o te Ture